Kasowy PIT już od 2025 r. Poznaj planowane zmiany w przepisach

Obecnie w podatku dochodowym od osób fizycznych zasadą jest memoriałowy sposób ustalania przychodów z działalności gospodarczej (tylko niektóre rodzaje przychodów osiąganych przez przedsiębiorców w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą są ustalane kasowo, np. odsetki, odszkodowania). Jak bowiem wynika z art. 14 ust. 1 ustawy o PIT, za przychód z działalności gospodarczej uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. Z kolei art 14 ust. 1c ustawy o PIT stanowi, że za datę powstania przychodu z działalności gospodarczej uważa się, co do zasady, dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi, albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień wystawienia faktury albo uregulowania należności. Natomiast art. 14 ust. 1e ustawy o PIT stanowi, że jeżeli strony ustalą, że usługa jest rozliczana w okresach rozliczeniowych, za datę powstania przychodu uznaje się ostatni dzień okresu rozliczeniowego określonego w umowie lub na wystawionej fakturze, nie rzadziej niż raz w roku (przepis ten stosuje się odpowiednio do dostawy energii elektrycznej i cieplnej oraz gazu przewodowego – zob. art. 14 ust. 1h ustawy o PIT).

W świetle tych przepisów podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych przychody z działalności gospodarczej powstawać mogą, mimo że podatnik faktycznie nie otrzymał jeszcze należności. W takich przypadkach podatnicy zmuszeni są często do zapłaty podatku dochodowego mimo że nie otrzymali jeszcze należności.

W celu ulżenia części przedsiębiorcom wskazany na wstępie projekt przewiduje możliwość wyboru przez niektórych przedsiębiorców stosowania metody kasowej w PIT. W przypadkach gdy metoda ta będzie miała zastosowanie, za datę powstania przychodu uważany ma być dzień, w którym uregulowano należność (przy czym przez uregulowanie należności rozumiane ma być również częściowe uregulowanie należności, w tym na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych – zob. art. 14 ust. 3 ustawy o PIT), nie później niż dzień:

1) upływu 2 lat, licząc od dnia wystawienia faktury, albo

2) likwidacji działalności gospodarczej (zob. projektowany art. 14c ust. 2 ustawy o PIT).

Korzystanie z projektowanej metody kasowej w PIT ma być możliwe, jeżeli spełnione będą łącznie trzy określone przepisami art. 14c ust. 1 ustawy o PIT warunki, tj. jeżeli:

1) przychody podatnika z prowadzonej samodzielnie działalności gospodarczej w roku bezpośrednio poprzedzającym rok podatkowy nie przekroczyły kwoty odpowiadającej równowartości 250.000 euro (przeliczenie tej kwoty dokonywane ma być według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października roku poprzedzającego rok podatkowy – zob. art. 14c ust. 11 ustawy o PIT), przy czym w przypadku przedsiębiorstwa w spadku w przychodzie uwzględnia się również przychody z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie przez zmarłego przedsiębiorcę,

2) w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą podatnik nie prowadzi ksiąg rachunkowych,

3) podatnik złożył właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego sporządzone na piśmie oświadczenie o wyborze metody kasowej rozliczania przychodów, w terminie do 20 lutego roku podatkowego, a w przypadku podatnika rozpoczynającego prowadzenie działalności gospodarczej w trakcie roku podatkowego, w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu rozpoczęcia działalności, albo w terminie, do końca roku podatkowego, jeżeli rozpoczęcie działalności nastąpiło w grudniu roku podatkowego.

Wskazać przy tym należy, że w przypadku wyboru metody kasowej rozliczania przychodów podatnik ma być obowiązany stosować tę metodę przez cały rok podatkowy (zob. projektowany art. 14c ust. 6 ustawy o PIT). Ponadto dokonany wybór metody kasowej rozliczania przychodów dotyczyć ma również lat następnych, chyba że w kolejnych latach podatnik w terminie do 20 lutego roku podatkowego zawiadomi na piśmie właściwego naczelnika urzędu skarbowego o rezygnacji z metody kasowej rozliczania przychodów (zob. projektowany art. 14c ust. 10 ustawy o PIT).

Metoda kasowa nie będzie mieć zastosowania do wszystkich przychodów uzyskiwanych przez podatników, którzy wybrali jej stosowanie. Z projektowanego art. 14c ust. 4 ustawy o PIT wynika bowiem, że metoda ta będzie mieć zastosowanie wyłącznie do udokumentowanych fakturami przychodów wynikających z transakcji między podatnikiem a przedsiębiorcą (w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców). Do przychodów z innych transakcji (w szczególności do przychodów ze sprzedaży na rzecz osób prywatnych) metoda kasowa mieć zastosowania nie będzie (przypomnieć trzeba jednak, że na podstawie art. 14 ust. 1j ustawy o PIT podatnicy mogą podjąć decyzję, że w przypadku pobrania wpłat na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych, podlegających zarejestrowaniu przy zastosowaniu kasy rejestrującej; możliwość ta nadal będzie istnieć po wejściu w życie omawianych przepisów o metodzie kasowej w PIT).

Ponadto metoda kasowa nie będzie miała zastosowania do trzech kategorii przychodów wskazanych w projektowanych art. 14c ust. 4 pkt 1 i 2 oraz art. 14c ust. 5 ustawy o PIT. Dotyczyć to ma przychodów z:

■ transakcji między podatnikiem a podmiotem powiązanym w rozumieniu art. 23m ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT z podatnikiem, przy czym przy ustalaniu wywierania znaczącego wpływu w rozumieniu tych przepisów wielkość udziałów i praw, o których mowa w art. 23m ust. 2 pkt 1 lit. a–c ustawy o PIT wynosić ma co najmniej 5% (zamiast standardowych co najmniej 25%),

■ transakcji między podatnikiem a podmiotem mającym miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową ujętych w wykazie wydanym na podstawie art. 23v ust. 2 ustawy o PIT lub zagranicznym zakładem położonym na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową ujętych w tym wykazie,

■ przychodów z odpłatnego zbycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych ujętych w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Projektowanymi przepisami art. 14c ust. 7 i 8 ustawy o PIT określone są zasady obowiązujące w okresach przejściowych towarzyszących wyborowi korzystania z tej metody oraz rezygnacji z jej stosowania. Z przepisów tych wynika, że:

1) jeżeli faktura została wystawiona w roku podatkowym, w którym podatnik stosował metodę kasową rozliczania przychodów, a uregulowanie należności nastąpiło w roku podatkowym, w którym podatnik nie stosuje tej metody, do ustalenia daty powstania przychodu wynikającego z tej faktury podatnik przyjmuje zasady ustalania daty powstania przychodu stosowane w roku podatkowym, w którym stosował metodę kasową rozliczania przychodów,

2) jeżeli faktura została wystawiona w roku podatkowym, w którym podatnik nie stosował metody kasowej rozliczania przychodów, a uregulowanie należności nastąpiło w roku podatkowym, w którym podatnik stosuje tę metodę, do ustalenia daty powstania przychodu wynikającego z tej faktury podatnik przyjmuje zasady ustalania daty powstania przychodu stosowane w roku podatkowym, w którym faktura została wystawiona.

Podatnicy, którzy zdecydują się na stosowanie metody kasowej, koszty uzyskania przychodów (z wyjątkiem odpisów amortyzacyjnych) poniesione w roku podatkowym, w którym podatnik stosuje metodę kasową rozliczania przychodów, wynikające z transakcji dokonanych między podatnikiem a przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców, będą mogli potrącać w roku podatkowym, w którym została uregulowana należność, nie wcześniej jednak niż w dacie poniesienia kosztu. Wynika to z projektowanego art. 22 ust. 4a ustawy o PIT.

Z kolei projektowany art. 22 ust. 4b ustawy o PIT dotyczyć ma sytuacji, gdy uregulowanie należności następować będzie po likwidacji pozarolniczej działalności gospodarczej albo zmianie formy opodatkowania na zryczałtowaną formę opodatkowania określoną w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym lub w ustawie o podatku tonażowym. W takich przypadkach koszty uzyskania przychodów mają być potrącane w ostatnim okresie rozliczeniowym przed likwidacją pozarolniczej działalności gospodarczej lub zmianą formy opodatkowania.

Podatnicy stosujący kasową metodę PIT mają być obowiązani do prowadzenia ewidencji faktur dokumentujących przychody rozliczane tą metodą. Ewidencja ta zawierać ma co najmniej datę wystawienia faktury, numer faktury, kwotę należności wynikającą z faktury oraz datę uregulowania należności (zob. projektowany art. 24a ust. 1g ustawy o PIT). W przypadku prowadzenia takiej ewidencji przez zmarłego przedsiębiorcę, przedsiębiorstwo w spadku obowiązane będzie kontynuować prowadzenie tej ewidencji (zob. projektowany art. 24a ust. 1h ustawy o PIT).

Metoda kasowa stosowana będzie mogła być również przez osoby fizycznej korzystające z opodatkowania przychodów z działalności gospodarczej w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych (zob. projektowany art. 6 ust. 1g ustawy o ryczałcie). Również tacy podatnicy obowiązani będą prowadzić ewidencję faktur dokumentujących przychody rozliczane metodą kasową (zob. projektowane art. 15 ust. 11a i 11b ustawy o ryczałcie).

Oprócz wskazanych powyżej, ważniejsze zmiany przewidziane omawianym projektem polegają na:

1) dodaniu przepisu nakazującego (do końca danego roku podatkowego) stosowanie metody kasowej przez przedsiębiorstwo w spadku, jeżeli zmarły przedsiębiorca w roku podatkowym, w którym zmarł, stosował tę metodę (zob. projektowany art. 14c ust. 9 ustawy o PIT),

2) określeniu zasad korzystania z ulgi na złe długi przez podatników stosujących kasową metodę PIT (zob. projektowane art. 26i ust. 29 i 21 i art. 44 ust. 25 i 26 ustawy o PIT oraz art. 11 ust. 20 i 21 ustawy o ryczałcie),

3) doprecyzowaniu treści art. 9 ust. 5 ustawy o PIT poprzez umożliwienie odliczania strat od opodatkowanych w formie ryczałtu przychodów z najmu prywatnego i od przychodów ze sprzedaży przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych określonych w art. 20 ust. 1c ustawy PIT,

4) doprecyzowaniu treści art. 30c ust. 3a ustawy o PIT w taki sposób, żeby nie budziło wątpliwości, że prawo do dokonywania odliczeń, o których mowa w art. 26 ust. 1 ustawy o PIT, nie przysługuje również przedsiębiorstwu w spadku, które korzysta z opodatkowania w formie podatku liniowego,

5) objęciu dochodów, o których mowa w art. 30 ust. 1 pkt 6 ustawy o PIT, zwolnieniem obejmującym dochody z tytułu udziału w funduszach kapitałowych wypłacanych podatnikowi na podstawie umów zawartych lub zapisów dokonanych przez podatnika przed 1 grudnia 2001 r. (zob. nowe brzmienie art. 52a ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT).